Lek.wet Rafał Niziołek

Definicja

Z definicji astma oskrzelowa jest to zespół chorobowy charakteryzujący się wystąpieniem nagłego, uogólnionego skurczu oskrzeli. Powstaje on na skutek działania bardzo wielu czynników drażniących, w szczególności substancji wziewnych (patrz przyczyny). Stan astmatyczny zwykle ustępuje pod wpływem działania odpowiednich leków (odwracalny skurcz oskrzeli) lub niekiedy samoczynnie.

W chwili obecnej rozróżnia się kilka różnych rodzajów schorzeń dróg oddechowych występujących pod wspólną nazwą kociej astmy. Praktycznie nie ma większego znaczenia, jaki rodzaj schorzenia występuje u danego kota, leczy się je, bowiem mniej więcej tak samo.

Bardzo interesujące jest to, że podczas badań nad kocią astmą stwierdzono duże podobieństwa z astmą występującą u ludzi. Trudności w leczeniu i rozpoznawaniu związane są ze szczególnymi metodami badawczymi stosowanymi do rozpoznawania astmy wśród ludzi (badanie spirometryczne).

Jakie koty chorują na astmę?

Najczęściej na astmę chorują koty w przedziale wiekowym 1-8 lat, dwukrotnie częściej są to samice. Istnieje również predylekcja rasowa, zdecydowanie częściej problem dotyczy kotów egzotycznych – syjamskich, birmańskich, tonkijskich, himalajskich oraz perskich, zdarza się również u maine coonów. W naszym kraju bardzo często spotyka się astmę u kotów domowych krótkowłosych popularnie zwanych dachowcami. Astma występuje w różnych porach roku, nie obserwuje się w zasadzie szczególnego nasilenia objawów choroby jesienią czy latem. Średnia zachorowalność kotów na astmę wynosi około 1% całej populacji kotów.

Jakie są objawy astmy?

Podstawą do rozpoznania astmy jest wystąpienie silnej duszności, kaszlu o różnym natężeniu oraz świszczącego oddechu. Zazwyczaj te zaburzenia oddechowe szybko ustępują po podaniu tlenu, leków o działaniu rozszerzającym oskrzela czy sterydów. Objawy astmy występują w różnych okolicznościach a ich natężenie u tego samego kota może być bardzo różne. Może to być okazjonalny, sporadyczny kaszel i głośne świsty samoistnie przemijające, aż do przewlekłego i męczącego kaszlu trwającego przez długi czas, nawet przez wiele miesięcy. Kot kaszlący zwykle przyjmuje pozycję stojącą z wyciągniętą w dół głową, natomiast, jeśli ma duszność jest skulony, a wszystkie kończyny są mocno przywiedzione do ciała. Przy mocno nasilonej duszności (tzw. zespół ostrej duszności oddechowej) może oddychać z otwartą jamą ustną. Niekiedy po kilku nasilonych odruchach kaszlu zdarza się, że wystąpi odruch wymiotny.

Przyczyny astmy (czynniki ryzyka)

Astma jako choroba o podłożu alergicznym może wywodzić się z innych schorzeń układu oddechowego (tak jest na przykład u ludzi), takich jak katar sienny. Istnieją przypuszczenia, że u kotów również początkiem przyszłej astmy mogą być nawracające infekcje górnych dróg oddechowych w tym nosa.

Jednakże za bezpośrednią przyczynę napadów astmatycznych odpowiedzialne są wszelkie alergeny wziewne.

• roztocza kurzu domowego

• naskórek ludzki oraz innych zwierząt

• pyłki roślin domowych

• zimne powietrze (odruchowo)

• dym tytoniowy

• dym z kominka domowego

• perfumy

• aerozole i lakiery (np. do włosów)

• lakiery i farby malarskie

• pierze oraz puch (w poduszkach i kołdrach)

• odświeżacze powietrza

• spraye na owady

• kadzidełka

Jak i dlaczego koty reagują na alergeny wziewne?

Rola układu oddechowego to przede wszystkim dostarczanie życiodajnego tlenu do tkanek i wszystkich komórek organizmu. Jego dodatkową rolą jest funkcja ochrony naszego organizmu przed toksycznymi substancjami, bakteriami, wirusami, grzybami, pasożytami i innymi substancjami mogącymi wniknąć tą drogą do organizmu.

Funkcje ochronne spełnia specjalny nabłonek pokrywający drogi oddechowe, składa się on z komórek wydzielających specjalny śluz oraz komórek z wystąjącymi z ich powierzchni rzęskami. W śluzie osadzają się wszelkiego rodzaju zanieczyszczenia, a nabłonek rzęskowy usuwa je na zewnątrz, dlatego też co pewien czas każdy z nas musi zakasłać.

Objawy kliniczne astmy powstają wtedy, gdy drogi oddechowe wypełnią się nadmierną ilością śluzu, co zmniejsza przepływ powietrza. Dodatkowo na skutek zapalenia dochodzi do obrzęku dróg oddechowych i czasem skurczu mięśni otaczających drogi oddechowe. Te zmiany również doprowadzają do zmniejszenia światła oskrzeli. Jeśli stan taki utrzymuje się dłużej lub występuje regularnie (ekspozycja na różnego rodzaju czynniki zewnętrzne powtarza się) może dojść do tak zwanej nadwrażliwości dróg oddechowych.

Substancje uznawane za alergeny, czyli substancje aktywujące układ odpornościowy mogą doprowadzać do nadmiernej reakcji obronnej z wystąpieniem nacieku zapalnego, zgrubieniem ściany oskrzeli na skutek tego stanu zapalnego oraz ze znacznie zwiększoną produkcją gęstego śluzu wywołaną również stanem zapalnym. Dodatkowo na skutek stanu zapalnego dochodzi do zgrubienia mięśni odpowiedzialnych za skurcze oskrzeli. W normalnych warunkach powodowałyby przejściowy kaszel czy krótkotrwałe zapalenie bez żadnych objawów niewydolności oddechowej.

Zdarza się również, że astmę u kotów mogą wywoływać czynniki alergiczne pokarmowe, a zwłaszcza pokarmy oparte na mięsie ryb bogatym w naturalne substancje zwężające oskrzela (histaminę).

Jak sprawdzić czy nasz kot nie jest chory na astmę?

Astmę kotów diagnozujemy zwykle na podstawie opisywanych przez właściciela objawów (kaszel, silna duszność samoistnie przechodząca lub pojawiająca się okresowo). Dodatkowo niezbędne jest praktycznie zawsze wykonanie badania radiologicznego klatki piersiowej. Zdjęcie rtg umożliwia ocenę wyglądu miąższu płuc z charakterystycznymi naciekami wokół oskrzeli, może również być pomocne w wykluczeniu schorzeń towarzyszących takich jak choroby serca.

Nie u wszystkich kotów z astmą na zdjęciu rentgenowskim klatki piersiowej są zmiany! Czasem obraz jest prawidłowy.

Potrzebne nam jest również szczegółowe badanie krwi z tzw. rozmazem i wystąpienie charakterystycznego objawu w tym badaniu – zwiększonej ilości komórek kwasochłonnych, czyli eozynofilii, które zwykle potwierdzają nam istnienie stanu alergii.

Jednoznaczne rozpoznanie możliwe jest przy zastosowaniu metod bardziej inwazyjnych. Wiąże się z tym konieczność znieczulenia ogólnego pacjenta. Badanie, o którym mowa to bronchoskopia i fiberoskopia (wprowadzenie cienkiego światłowodu do jamy nosowej oraz gardła, krtani, tchawicy, oskrzeli). Wykonanie tego badania umożliwia szczegółową ocenę wyglądu dróg oddechowych, pobranie materiału do badania cytologicznego oraz histopatologicznego, niejednokrotnie pomaga rozpoznać towarzyszące zakażenia bakteryjne czy grzybicze (pobiera się materiał do badania bakteriologicznego).

Metoda ta polecana jest jedynie w przypadku pacjenta, który jest w dobrym stanie klinicznym!

W pewnym ograniczonym zakresie astmę również potwierdza dobra reakcja na zastosowane leki. Jeśli kot po podaniu leków (w zastrzykach czy w formie tabletek) przez dłuższy czas czuje się dobrze i nie występują u niego objawy duszności i kaszlu, może to być dodatkowym potwierdzeniem naszej diagnozy.

Z czym należy różnicować astmę?

• Choroby wirusowe i bakteryjne dróg oddechowych

• Choroby serca i układu krążenia

• Choroby pasożytnicze (obecność robaków w postaci larwalnej i dorosłej w drogach oddechowych)

• Białaczka kotów

• Obecność pilobezoarów (kamieni włosowych) w układzie pokarmowym

• Chorobą nowotworową płuc na skutek obecności guzów nowotworowych sutka (u starszych kotów)

• Infekcja pasożytami z rodzaju Dirofilaria (robaki sercowe)*

*Obecnie w naszym kraju zakażenia tymi pasożytami są sporadyczne i występują głównie u psów. Zarażenie następuje na skutek ugryzienia zainfekowanych komarów, które nie występują w Polsce. Dość często choroba spotykana jest w basenie Morza Śródziemnego oraz na południu Europy, a także w południowej części Stanów Zjednoczonych. Import zwierząt i wakacyjne podróże z naszymi zwierzętami mogą powodować wystąpienie zakażeń tymi pasożytami.

Jak leczymy astmę kotów?

Jeśli stwierdzono astmę u twojego kota, istnieje obecnie kilka możliwości leczenia. Należy pamiętać, że astma jest chorobą nieuleczalną i jednocześnie stopniowo pogarszającą się z wiekiem. Może to wiązać się z coraz częstszymi objawami duszności czy kaszlu, może również wymagać zwiększania dawek leków lub dodawania nowych leków zależnie od stanu klinicznego.

Obecnie najczęściej stosowanymi lekami do terapii przewlekłej, nierzadko do końca życia kota to leki sterydowe. Z uwagi na częste trudności w podawaniu tabletek kotom dość często stosuje się terapię polegającą na regularnych zastrzykach ze sterydów, które działają u kotów od 3 do 8 tygodni. Taka jest też częstotliwość podawania zastrzyków i wizyt w gabinecie lekarskim. Zastrzyki najczęściej stosowane są u kotów odmawiających współpracy z właścicielem.

Bardziej bezpieczna jest terapia doustna sterydami doustnymi, na przykład prednizolonem. Umożliwia ona przede wszystkim kontrolowanie dawki podawanych leków, a powszechnie stosowaną zasadą jest – im mniejsza dawka i im rzadsze podawanie tak by objawy choroby nie występowały zbyt często. Wiele kotów dobrze toleruje podawanie leku, co drugi – trzeci dzień raz dziennie.

Należy zawsze pamiętać o regularnych kontrolach w gabinecie lekarza i wykonywaniu badań krwi, co 2-4 miesiące z uwagi na potencjalne niekorzystne efekty leczenia sterydami. Najbardziej częstymi powikłaniami leczenia sterydami przewlekłej astmy u kotów są – cukrzyca, choroby trzustki oraz znaczna nadwaga.

Niezwykle istotne jest utrzymywanie prawidłowej masy ciała kota chorego na astmę, co utrudniają podawane sterydy, których efektem ubocznym jest zwiększenie apetytu. Dodatkowo długotrwała kuracja sterydami niezależnie czy doustnymi czy w zastrzykach może doprowadzić do rozwinięcia się cukrzycy. Należy zawsze przy kontrolnych badaniach krwi (co 2-4 miesiące) sprawdzać poziom glukozy we krwi i badać ewentualnie jej obecność w moczu.

Czy są inne altenatywne metody leczenia?

Obecnie od niedawna, dzięki wynikom badań nad kocią astmą, stosowane są metody uznane za skuteczne w medycnie ludzkiej. Wykorzystuje się specjalne inhalatory, tzw. spejsery, które służą do wprowadzania leków w formie wziewnej. W tej chwili na razie takie leczenie traktowane jest bardziej w kategoriach eksperymentalnych. Wyniki są obiecujące i prawdopodobnie ten schemat leczenia stanie się standardem postępowania. Metoda ta ma przede wszystkim znacznie mniejsze objawy uboczne niż do tej pory stosowane leki. Pozwala na dokładne dawkowanie leków oraz podanie ich dokładnie do miejsca, w którym jest problem (drogi oddechowe). Zazwyczaj stosuje się dwa rodzaje leków – leki przeciwzapalne (sterydy wziewne) i leki rozszerzające oskrzela. Te drugie stosowane są zwykle w przypadku pogorszenia stanu ogólnego i wystąpienia nagłej duszności. Działają szybciej niż leki podane drogą doustną czy w zastrzykach.

Niewielka grupa kotów reaguje pozytywnie na klasyczne leki przeciwhistaminowe stosowane w przypadku alergii wziewnych, takie jak cyproheptadyna, cetryzyna czy loratydyna. Z uwagi na obecność szczególnego receptora, tzw. H3 w kocich drogach oddechowych może dojść do rozszerzania się zwężonych oskrzeli. Największe nadzieje związane są z cyproheptadyną, która może być stosowana u kotów, u których nie wolno stosować sterydów.

U małej grupy kotów eksperymentalnie stosuje się jeszcze inne leki. Z nowości należy wspomnieć o możliwości stosowania leku immunosupresyjnego, jakim jest cyklosporyna. W badanich nad tym lekiem odnotowano już znaczną efektywność, barierę w szerszym stosowaniu stanowi jedynie dość wysoka cena leku. Inne leki eksperymentalnie stosowane w stanach astmatycznych to zafirlukast i zilueton. W przypadku wymienianych powyżej leków musimy jeszcze poczekać na wyniki badań klinicznych z większą grupą kotów, ale wyniki są bardzo obiecujące.

Co to jest ostry zespół duszności oddechowej?

Jest to zaostrzenie stanu przewlekłej astmy, a jednocześnie bezpośrednie zagrożenie życia. Obserwowane objawy przez właściciela to:

• Charakterystyczna pozycja kota z dusznością – skulony i oddycha z otwartą jamą ustną,

• Czasem widoczna sinica błon śluzowych jamy ustnej, szczególnie języka,

• Regularne napady silnego kaszlu z próbami odkrztuszania,

• Słyszalne niekiedy wyraźne świsty i rzężenia.

Taki pacjent powinien być jak najszybciej i najdelikatniej przewieziony do lecznicy weterynaryjnej, najlepiej z możliwością terapii tlenowej. Należy liczyć się z tym, że po podaniu leków, najczęściej domięśniowych, kot zostanie włożony do namiotu tlenowego na co najmniej pół godziny, lub po podaniu leków uspokajających tlen będzie podawany przez maskę lub rurkę umieszczoną w pobliżu nosa.

Kot z silną dusznością musi być traktowany bardzo ostrożnie, należy unikać gwałtownego przenoszenia, badanie kliniczne ograniczyć do niezbędnego minimum, w pierwszej kolejności podać leki ratujące życie – sterydy krótkodziałające, leki rozszerzające oskrzela, rozpocząć podawanie tlenu, regularnie kontrolując stan kota. Dopiero, jeśli sytuacja wydaje się opanowana i zmniejszyły się objawy duszności można wykonać dalsze dokładniejsze badania – zdjęcia rentgenowskie oraz szczegółowe badanie kliniczne pacjenta.

Jakie jest rokowanie dla kota z astmą?

Rokowanie w przypadku astmy oskrzelowej jest ostrożne, jest to choroba praktycznie nieuleczalna. Należy przede wszystkim stosować się do wskazówek lekarza prowadzącego, regularnie przeprowadzać badania kontrolne. Epizody nagłych duszności występujące sporadycznie nie mogą być bagatelizowane, albowiem w takiej sytuacji istnieje zawsze ryzyko nagłego zgonu.

Dodatkowo należy zadbać o stan naszego chorego kota. W przypadku kota z astmą należy:

• Regularnie szczepić przeciwko chorobom wirusowym,

• Regularnie odrobaczać i stosować preparaty na pasożyty zewnętrzne,

• Troszczyć się o stan uzębienia, usuwać kamień nazębny,

• Zadbać o wagę ciała kota, jeśli jest otyły należy go odchudzić,

• Dbać o higienę otoczenia – czystość misek, kuwety, legowiska,

• Regularnie odkurzać i sprzątać mieszkanie,

• Karmić kilka razy dziennie mniejszymi porcjami jedzenia,

• Eliminować potencjalne lub znane alergeny – lakiery, płyny do mycia podłóg, środki w aerozolach, dym tytoniowy, itp.

Aerokat dostępne jedynie za pośrednictwem strony www.niziolek.com.pl i www.medwet.pl